Zbiory z działu archeologicznego stanowią zespoły materiałów z osad, cmentarzysk, zamków datowanych od środkowego paleolitu do czasów nowożytnych. Zbiory etnograficzne to bogata kolekcja rzeźby ludowej i malarstwa, narzędzi rolniczych i gospodarskich, strojów ludowych, przedmiotów codziennego użytku, sztuki dewocyjnej itp. Na zbiory z działu historycznego składają się numizmatyka, militaria, dokumenty dotyczące historii miasta i regionu. Zbiory działu przyrodniczego - okazy flory i fauny Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, speleologiczne, paleontologiczne i geologiczne, entomologiczne. Zbiory działu sztuki zawierają dzieła sztuki polskiej XIX/XX wieku w zakresie malarstwa (Malczewski, Mehoffer, Wyczółkowski, Stanisławski i inni), rzeźby, grafiki oraz kolekcje dzieł artystów związanych z regionem częstochowskim.
Ratusz to najbardziej reprezentacyjny budynek Muzeum. Powstał w roku 1826 dla potrzeb administracji miasta. Zbudowany został w stylu późnoklasycystycznym, na planie kwadratu z dwoma bocznymi pawilonami mieszczącymi odwach i nieistniejący dziś reszt. Od roku 1967 mieści się w nim siedziba Muzeum Częstochowskiego. W 2006 roku budynek Ratusza został poddany gruntownym remontom. Dobudowano w nim także wieżę widokową, z której można oglądać panoramę miasta.
